Pielęgnacja rosnących w doniczce drzewek tak, aby wyglądały zupełnie jak miniaturki swoich pełnowymiarowych odpowiedników, jest o wiele trudniejsza, niż może się wydawać na pierwszy rzut oka. Nic dziwnego, że bonsai 盆栽 (bon – taca lub płaski pojemnik, sai – roślina) nosi w Japonii rangę sztuki.
Historia sztuki bonsai
Wywodzi się ona z Chin. Pierwsze wzmianki o bonsai pochodzą z XIV wieku. W Chinach ten rodzaj sztuki zanikł, natomiast w Japonii osiągnął on doskonałość. Początkowo bonsai było sztuką zarezerwowaną dla arystokracji czy duchowieństwa, jednak od XVII wieku spopularyzowało się również wśród przedstawicieli niższych klas.
Sposób pielęgnacji
Drzewka oraz krzewy hodowane są w specjalnych pojemnikach tak, aby pozostały zminiaturyzowane. Pozwala na to specjalistyczna pielęgnacja i odpowiednie przycinanie pędów oraz gałązek, które owija się drutem, aby uzyskać odpowiedni kształt.
Bonsai nigdy nie jest skończone. Osiągnięcie odpowiedniego efektu to czasami praca kilku pokoleń ogrodników. Do hodowli bowiem najchętniej wybierane są drzewa długowieczne, takie jak dąb, sosna, cis, świerk, czy jałowiec.
Sztuce bonsai towarzyszy często przyozdabianie ekspozycji dodatkowymi elementami, np. kamieniami. Umiejętność ta zyskała już rangę oddzielnej dziedziny, zwanej suiseki 水石. Natomiast saikei 栽景, czyli żywy krajobraz, to tworzenie miniaturowych „krajobrazów na tacy”. Aby osiągnąć zamierzony efekt, twórcy wykorzystują tu mech, trawy, skały, piaski i drzewa. Dozwolone jest wykorzystanie sztucznych roślin razem z prawdziwymi. Zachowując proporcje można uzyskać idealne odtworzenie żywego krajobrazu.
Wybrane style bonsai
- Chokkan – podstawowy styl bonsai, charakteryzujący się pionowym pniem drzewa i harmonizującymi z nim gałęziami, w kształcie piramidy, wzrastającymi we wszystkie strony.
- Fukinagashi – drzewko wygląda jakby pochylało się w kierunku wiejącego wiatru. Jego gałęzie są skierowane tylko w jedną stronę. Pień może nachylać się w tym samym kierunku, co gałęzi lub w kierunku przeciwnym.
- Ikadabuki – lasek bonsai, w którym drzewa są gałęziami pionowo wyrastającymi z poziomo zakopanego w pojemniku pnia.
- Shakan – dzieli się na: Sho-shakan – pochylone drzewko; Chu-shakan – drzewko średniopochylone; Dai-shakan – drzewko mocno pochylone. Jest to prosty styl, dobry dla początkujących.
- Hokidachi – pień powinien mieć mocną podstawę, a gałęzie kształt wachlarza lub miotły.
- Kengai – styl „kaskadowy”, dla którego inspiracją jest roślinność porastając skały. Drzewko może mieć dowolną ilość gałęzi lewych, prawych i frontowych, a jego wierzchołek powinien znajdować się poniżej dna pojemnika w którym rośnie.
- Kabudachi – drzewko o wielu pniach. Z jednego systemu korzeni wyrasta kilka pni, jednak ich liczba musi być nieparzysta.
- Moyogi – polega na stworzeniu perspektywy, formując gałęzie drzewka po kolei w trzy strony: w prawo, w lewo i do tyłu i znowu w prawo, lewo i do tyłu, itd. Wierzchołek znajduje się w pionowej linii z pniem.
- Netsuranari – drzewko o nieparzystej liczbie pni wyrastających z poziomo zakopanego w pojemniku korzenia.
- Sokan – cyfra 2 jest jedyną liczbą parzystą akceptowaną przez twórców bonsai i właśnie dwa pnie ma drzewko w stylu Sokan, przy czym nie mogą one być równej długości.
- Ishizuke – wyróżniamy dwa rodzaje tego typu drzewek. W pierwszym korzenie oplatają kamień, ale sięgają podłoża w pojemniku i głównie stamtąd czerpią wodę i składniki pokarmowe, natomiast w drugim drzewko jest rzeczywiście posadzone na kamieniu. Samo ukształtowanie drzewa zależy od wizji autora. Na kamieniu może być posadzone jedno drzewko, grupa drzewek a nawet stworzony cały krajobraz w miniaturze z różnymi rodzajami roślin.
- Bunin – odrzuca się w nim wszystkie zasady sztuki stosowany w pozostałych stylach. Polega na formowaniu rzadkich gałązek w 2/3 wysokości drzewa.
Kłopot artystów
Sen z powiek spędza osobom hodującym drzewka fakt, że ich produkty cieszą się coraz mniejszą popularnością, a ilość doświadczonych rzemieślników spada. Aby zażegnać kryzys postanowiono znaleźć nowe rynki zbytu – i tu kłania się Europa. Jako że przygotowanie drzewka to proces wyjątkowo długotrwały, to eksport na zachód zaplanowany był już dawno. Początkowo żywe rzeźby wysyłane były do Francji, niedługo zaś cały kontynent powinien doświadczyć pojawienia się szeregu nowych dekoracji na rynku.
źródła zdjęć: art-takamatsu.com, bonsaisa.org.au, bonsai.shikoku-np.co.jp
