Ceremonia herbaty (chanoyu 茶の湯, dosłownie „wrzątek na herbatę”), zwana również chadō, sadō 茶道, czyli „drogą herbaty”, jest japońskim obyczajem polegającym na uroczystym przyrządzaniu i podawaniu zielonej herbaty. Towarzyszą temu pewne reguły, z tradycję sięgającą nawet kilkunastu wieków.
Herbata dotarła do Japonii z Chin w VIII wieku, natomiast parzona podczas ceremonii matcha 抹茶, czyli sproszkowana zielona herbata, pojawiła się dopiero w XIV wieku. Rytuał herbaciany rozpowszechniła buddyjska szkoła zen. Istotą picia matcha było oczyszczenie duszy poprzez zjednoczenie się z naturą. Chanoyu towarzyszy klimat spokoju i wdzięku, a także wyrafinowana, ale jednocześnie skromna estetyka.
Ceremonie pełne odbywają się w pawilonach chashitsu i charakteryzują się rozbudowanym rytuałem. Chashitsu jest wolno stojącym pawilonem o rozmiarach czterech i pół maty, posiadającym wejście o wysokości 60 cm (wejście do wpełzania). Podłoga wyściełana jest matami tatami, a w specjalnym zagłębieniu znajduje się palenisko. W specjalnej wnęce zwanej tokonoma znajduje się pasująca do spotkania kaligrafia i nawiązująca do pory roku i nastroju ikebana.
Niezbędnymi utensyliami herbacianymi są kociołek chagama do gotowania wody, pojemnik na wodę używany w czasie ceremonii, zwany mizusashi, chaire – pojemnik na sproszkowaną herbatę, chashaku – długie wąskie czerpadełko (dawniej były one wykonywane z kości słoniowej, obecnie z bambusa) służące do nakładania herbaty z chaire do chawan czyli czarki, z którego pije się herbatę. Każdy z przedmiotów posiada wyjątkowe „ubogie piękno”, a nieodłącznym elementem ceremonii jest podziwianie czarek, w których otrzymaliśmy herbatę.
Uczestników ceremonii obowiązuje etykieta dotycząca sposobu poruszania się i stawiania kroków, głębokości wymienianych ukłonów, tonu głosu i wymiany tematów konwersacji. W chashitsu należy podziwiać piękno przedmiotów. Gość jest obowiązany przynieść ze sobą niezbędne do przyjęcia herbaty akcesoria, na przykład składany wachlarza sensu oraz delikatną tkaninę do przetarcia naczyń fukusa.
Zajęcia z ceremonii parzenia herbaty często odbywają się jako koło zainteresowań, zarówno dla studentów, ludzi dorosłych i seniorów. Również Polsce, m.in. w Warszawie, odbywają się spotkania herbaciane w pawilonie herbacianym w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego.
źródła zdjęć: wanosuteki.jp, edosenke.jp, withplace.info, gnavi.co.jp, gakushuin.ac.jp
