Obrigado gozaimasu, czyli o portugalskich słowach w języku japońskim

Istnieją dwie teorie mówiące o tym, jak pierwsi Portugalczycy znaleźli się w Japonii. Wg pierwszej z nich, w 1543 r. dwóch europejskich rozbitków dotarło na pokładzie niesionego tajfunem chińskiego statku do wybrzeży wyspy Tanegashima. Ich chiński towarzysz, chcąc wyjaśnić tubylcom, kim są owi dziwni przybysze, napisał kijkiem na piasku dwa kanji: 南蛮, nanban, czyli południowi barbarzyńcy. Badacze historii Japonii odrzucają jednak tę teorię, twierdząc, że pierwszymi Portugalczykami, jacy postawili stopę w Kraju Kwitnącej Wiśni, byli koloniści, którzy stuosobową załogą przybyli do Japonii okrętami.

 

Rycina przedstawiająca pojawienie się Portugalczyków w Japonii

Niezależnie od tego, która z wersji jest prawdziwa, faktem jest, że Japończycy nie wiedzieli o europejskich przybyszach absolutnie nic. Przez kolejne dziesięciolecia obie nacje wymieniały się nie tylko darami fizycznymi, ale także tymi duchowymi – wiedzą, kulturą i obyczajami. Efektem tej wymiany jest obecność wielu słów pochodzenia portugalskiego w języku japońskim – niektóre z nich zakorzenione są w nim tak bardzo, że często nawet nie zwraca się na nie uwagi. Część z nich ma nawet własne znaki kanji!

Poniżej lista najpopularniejszych japońskich słów pochodzenia portugalskiego:

Transkrypcja Japoński Znaczenie
battera ばってら rodzaj sushi
bīdama ビー玉 (szklana) kulka
botan ボタン / 釦 / 鈕 guzik
igirisu イギリス / 英吉利 Anglia
kabocha カボチャ / 南瓜 dynia
karuta かるた / 歌留多 karty karuta
kasutera カステラ kasutera (rodzaj ciastka)
kompeitō 金米糖 / 金平糖 / 金餅糖 landrynki w kształcie gwiazdek
koppu コップ kubek
karameru カラメル karmel
oranda オランダ / 和蘭(陀) / 阿蘭陀 Holandia
pan パン chleb
tabako タバコ / 煙草 / たばこ papierosy
tempura 天麩羅 / 天婦羅 tempura
zabon ざぼん / 朱欒 / 香欒 pomelo

Co ciekawe, wielu Portugalczyków uważa, że japońskie słowo arigatō, oznaczające “dziękuję”, pochodzi od portugalskiego obrigado, na co miałyby wskazywać podobna wymowa oraz takie samo znaczenie obu słów. Jest to jednak jedynie zwykły zbieg okoliczności – słowo arigatō pojawia się bowiem już w datowanej na VIII w. antologii Man’yōshū, a także XI-wiecznych dziełach japońskich: Zapiskach spod wezgłowia Sei Shōnagon i Opowieści o księciu Genjim autorstwa Murasaki Shikibu. Pochodzi od starojapońskiego przymiotnika 有り難し (arigatashi), który składał się ze słów aru (“istnieć”) oraz katai (“trudny”) i oznaczał coś rzadkiego, trudnego do zdobycia, a więc coś, za co byliśmy wdzięczni.

źródła zdjęć: rekisiuntiku.jp, olisipus.blogspot.com