Mianem tsukumogami (付喪神) określane są w japońskim folklorze yōkai (妖怪) zamieszkujące różne narzędzia i przedmioty codziennego użytku.
Wygląd tsukumogami może być bardzo różny, tak samo jak różne mogą być przedmioty, z których powstały. Do tych najbardziej znanych należą między innymi bakezōri (化け草履), a więc straszydła zamieszkujące słomiane sandały, biwa-bokuboku (琵琶牧々) – duchy, które narodziły się z japońskiego instrumentu strunowego biwa (琵琶) czy np. chōchin-obake (提灯お化け), czyli papierowe lampiony. Zgodnie z wierzeniami jedynie nowoczesne przedmioty nie mogą stać się tsukumogami, ponieważ odpycha je energia elektryczna.
Tsukumogami są z reguły nieszkodliwe – najczęściej płatają ludziom niewinne figle, ale czasami mogą rozgniewać się naprawdę. Powodem jest ludzkie zaniedbanie, które poniekąd przyczynia się także do tego, że tsukumogami w ogóle powstają. Stare, zaniedbane i zapomniane przedmioty duchy nawiedzają dlatego, żeby skarcić właściciela za brak dostatecznej opieki i szacunku.
Wzmianki o duchach przedmiotów w japońskiej literaturze pojawiały się już w okresie Heian (794-1185), jednak większą uwagę poświęcono im w epioce Muromachi (1336-1573), kiedy to powstał ilustrowany zwój Tsukumogami-emaki, w którym została zawarta historia starych przedmiotów porzuconych przy drodze. Rozgniewane z powodu ludzkiego zaniedbania i niewdzięczności przedmioty decydują się na zemstę i w równonoc wiosenną wyruszają do miasta.
Opowieści o tsukumogami zalicza się do otogizōshi (御伽草子), czyli często ilustrowanych opowiadań dla kobiet i dzieci, pisanych między XIV a XVII wiekiem. Takie opowieści miały nie tylko bawić, ale także edukować w kwestiach moralnych i religijnych; te zaś, w których występowały tsukumogami w oczywisty sposób miały uczyć szacunku do przedmiotów codziennego użytku.
