„Zjaponizowana angielszczyzna”, czyli gairaigo 外来語 i waseieigo 和製英語

 

Mając nawet minimalną styczność z językiem i pismem japońskim można zauważyć, że do zapisu używa się różnych „znaczków”, czyli pochodzących z Chin „skomplikowanych” znaków kanji oraz kany – hiragany i katakany.

Katakana służy do zapisywania wszelkiego typu zapożyczeń z innych języków, czyli gairaigo (jap. 外来語): nazw przedmiotów, nazwisk i imion obcojęzycznych, do podkreślenia ironii w tekstach pisanych, często do zapisu onomatopei (głównie w manga, czyli komiksach) i nazw gatunków zwierząt i roślin (głównie w tekstach naukowych, na tablicach informacyjnych w zoo i parkach).

Gairaigo – angielskie słówka zapisane po japońsku

W katakanie stosuje się tzw. przedłużenia w formie poziomych kresek aby jak najwierniej oddać wymowę danego słowa. Japończycy mają często trudności z rozróżnieniem  głosek b i  w , dlatego w wyrazach, w których występuje  w lub v zastępowane są sylabami  ba,  bi,  bu,  be,  bo, np. skrót angielskiego słowa television po japońsku brzmi terebi テレビ, a  video wymawiane jest jako bideo ビデオ. Poza tym nie ma w japońskich sylabariuszach głoski l, dlatego wszystkie słowa z l wymawiane są bez wyjątku za pomocą sylab:  ra,  ri,  ru,  re,  ro, np. słowo lampa, które zapożyczono z angielskiego  lamp, brzmi po japońsku ranpu ランプ, a telefon od telephone – terehon テレホン. Wszystkie słowa związane z Polską, czyli Polska, Polak, Polka, polski, wywodzące się bezpośrednio z angielskiej nazwy Poland, wymawiane są jako Pōrando ポーランド (Polska), Pōrandojin ポーランド人 (Polak, Polak), Pōrando-no ポーランドの (polski).

Podane przykłady pokazują, że Japończycy używają obcojęzycznych słów dla określenia nazw wynalazków XVIII i XIX wieku (i współczesnych), to znaczy, tych, których nie było w Kraju Kwitnącej Wiśni przed otwarciem się Japonii na świat w drugiej połowie XIX wieku. Niektóre japońskie nazwy przedmiotów, urządzeń i pojęć przybyłych z Zachodu, których używano przez długie lata, z biegiem czasu się zmieniały i zdarza się, że dopiero od niedawna spora grupa społeczeństwa, a w szczególności młodzież posługuje się wyłącznie angielskimi terminami zapisywanymi katakaną. Tendencja do upraszczania języka przyszła również do Japonii i choć nadal używa się japońskich słów pisanych w znakach chińskich kanji dla telefonu (denwa 電話), lampy (dentō 電灯) i innych, to zauważyć można, że im młodszy rozmówca, tym więcej używa zjaponizowanej angielszczyzny. Tak jest z komputerem, który ma swoją, rdzennie japońską nazwę densenki, ale dziś chyba nie spotka się nikogo, kto używałby japońskiego określenia (trzech znaków kanji). O wiele łatwiej jest powiedzieć konpyūta (od ang. computer).

Waseieigo – „hybrydy” japońsko-gairaigowe

W japońskim oprócz gairaigo, których pochodzenie stosunkowo łatwo jest ustalić, powstaje też całe mnóstwo waseieigo (jap. 和製英語), czyli dosłownie „angielskich słów produkcji japońskiej”, lub „japońskiego angielskiego”. Waseieigo powstaje ze zlepienia przetworzonych z gairaigo słów (często skróconych, zachowujących n.p. tylko temat, bez końcówki) z oryginalnymi japońskimi słowami lub zbitek różnych gairaigo, które razem tworzą mieszankę wybuchową, zupełnie nieczytelną dla niewtajemniczonych, n.p. denki sutando 電気スタンド czyli lampka na biurko (lampa stojąca). Denki 電気 jest rdzennie japońskim słowem i oznacza prąd, elektryczność, a sutando pochodzi od ang. stand.